عقل و عبادت
مولوی معتقد است عبادات در خدمت عقلند و برای تکمیل عقل آمده اند و در این
زمینه به حدیثی استناد می کند که می فرماید: فردای قیامت بندگان به نسبت
میزان عقولشان درجه بندی می شوند و به مقام مناسب خود می رسند
پس نگو گفت آن رسولِ خوش جواز
ذره ای عقـلت به از صوم و نماز
دلیل این برتری آن است که عقل است که به حقایق امور راه دارد و عبادات
برای تکمیل و جلا دادن به این عقل است که واجب گردیده اند
زان که عقلت جوهر است، این دو؛ عَرَض
این دو، در تکمــیل آن شــد مُفترض
تــا جـلا باشـد مر آن آئینه را
کــه صفــا آیـد زِ طاعـت، سینه را
یعنی طاعت عاقلانه، به سینه صفا می دهد. اما اگر آئینة عقل فاسد باشد،
یعنی پُر زنگار باشد، ارزش صیقل زدن ندارد و عبادات هم تاثیر زیادی بر
آن ندارند. لذا چنان عقل بورز که جلا پذیر گردی و با کمترین عبادتی به
حقایق امور راه یابی.
لیـک گـر آئینه از بُـن فاسـد است
صیقل او را دیــر، بـاز آرد بــه دست
وان گزین آئینه که خوش مغرس است
اندکی صیقل گــری او را بــس است
در این جا مولانا عقل صافی را به آئینه تشبیه می کند ولی بین عقل ها بنا به
همان حدیث نبوی قائل به تمایز و تفاوت می شود و می گوید جوهر عقل،
صافی و آئینه وار است اما عقل فاسد هم داریم و آن عقلی است که به حقایق
کاری ندارد بلکه در پی جلب منافع و مکاری های مادی و کامروایی های دنیوی
است. این عقل فاسد همان عقل جزئی است که باعث بدنامی عقلِ حقیقی است
این تفاوت، عقل ها را نیک دان در مراتـب، از زمـین تــا آسـمان
هست عقلی، همچو قرص آفتاب هست عقلی کمتر از زهره و شهاب
عقل جزوی، عقل را بدنام کرد کـام دنیـا، مـرد را نـاکام کـرد
نظرات شما عزیزان:
تاريخ : جمعه 6 آبان 1390 | 22:36 | نویسنده : خداداد |
تبادل
لینک هوشمند